Merhaba! Bu yazıda doğu felsefesinden, ağırlıklı olarak Hinduizm’in temellerinden bahsedeceğim. Doğu felsefesinde insan bir bütünün parçasıdır. İnsanın hayattaki amacı kişiselliğinden özgürleşip evrenselleşebilmektir. Bu amaca ulaşırken önemli olan varılacak yer değil, o yere ulaşılırken geçilen yoldur. İnsanlar kendi yolculuklarında anlamayı, hissetmeyi ve keşfetmeyi öğrenirler. Doğu felsefesinde insanlar kendi içlerine döner. Önemli olan kendini anlamak ve keşfetmektir. İnsanlar saf ruhlarına, öz benliklerine ulaşmaya çalışır tüm hayatları boyunca. Evrensel ruha ulaşmak ve tüm varlığı hissetmek nihai amaçtır.
DOĞU FELSEFESİNİN TEMELLERİ
Üç Katlı Benlik
Hinduizm’e göre benlik üç katmandan oluşur.
Jiva: Geçmişten günümüze karmayla gelen kişisel can diyebiliriz. Jiva hayatta olan, canlı demektir. Bu yüzden canı olan bir varlık Jiva seviyesine ulaşmıştır. İnsanların bir üst seviyeye geçebilmeleri için ruhlarını ve benliklerini keşfetmeleri gerekir.
Atman: Öz benlik. Meditasyon ve yoga sayesinde deneyimlenebilen bir bilinç durumudur. Jiva’nın aksine dünyevi zevk ve acıya tabi değildir. Kişisel saf ruha denir.
Brahman: Kişisel öz benliğin ötesinde olan evrensel ruh. Nirvanik ruh hali. Brahman sonsuzdur, her yerdedir ve zamandan bağımsızdır.
Hinduizm’e inanan kişiler Jiva’nın ötesindeki Atman’a ulaşarak kişisel saf ruhlarını keşfetmeye çalışırlar. Atman’a ulaştıktan sonra ise Atman’ın ötesindeki Brahman’a ulaşarak, kişisel benliklerinin ötesine geçmeye, evrensel ruha ulaşmaya çalışırlar. Evrensel ruh her yerde ve her şeydedir. Varlığı tamamen hissedebilmek için Brahman’a ulaşmak gerekir. Jiva’dan Atman’a, oradan da Brahman’a ulaşan insanlar daireyi tamamlamış olurlar. Bu kişilere “kişisellikten özgürleşmiş ruh” deniliyor.
Yoga ve Meditasyon
Hinduizm’de fiziksel ve zihinsel egzersizlerle ruhun ve bedenin eğitilmeye çalışıldığı bir felsefe sistemidir. Yoga ve meditasyon sayesinde ruh huzura, dinginliğe ve mutluluğa ulaşır. Yoga ve meditasyon kişinin farkındalığının artmasını sağlayarak kişisellikten arınmaya daha da yaklaştırmış olur. Evrensel ruha ulaşmak istendiğinden insanlar farkındalıklarını arttırmak, doğa ve evrenle bir bütün olmak, ruhun derinliklerini hissetmek ve öz benliğe ulaşmak için meditasyon ve yoga yaparlar. Yoga ve meditasyon aynı zamanda Tanrı’ya ulaşmak için bir yoldur. Bu inancı benimseyen insanlar Tanrı’ya yaklaşmak ve ona ibadet etmek için de yoga ve meditasyon yaparlar.
Karma İnancı
Karma, her türlü eylemin bir sonucunun ve etkisinin olduğunu ifade eder. Bu sonuçlar şimdi yaşanılan yaşamda ortaya çıkmazsa bir sonraki yaşamda ortaya çıkacaktır. İnsanlar kötü sonuçlardan uzak durmak için bütün yaşamları boyunca iyi bir insan olmaya ve iyi şeyler yapmaya özen gösterirler. Çünkü eğer bu şekilde davranmazlarsa başlarına kötü şeylerin geleceğini düşünürler.
Karma inancı nedenselliğe dayanır. Bu inanışa göre yaşanan, yapılan her şeyin bir nedeni vardır. Bu inanç sistemi insanın kendi kendini sorgulamasını ve kötülüklerden uzak durmasını sağlar. Karma inancı Reenkarnasyon inancıyla oldukça yakından ilgilidir.
Reenkarnasyon
Reenkarnasyon, ruhun öldükten sonra sürekli bedenlendiğine inanılan bir inançtır. Hinduizm’de halkta kast sistemi vardır. İnsanların hayatları boyunca doğdukları sınıftan yukarı bir sınıfa geçmeleri mümkün değildir. Doğdukları sınıf aşağı sınıflardan biriyse insanlar önceki hayatlarında yaptıkları bir kötülük yüzünden cezalandırıldıklarını düşünürler ve şimdiki hayatlarında da kötülük yapmaktan kaçınırlar. Bu iyi davranışlarının sonucu olarak bir dahaki hayatlarında huzura ve mutluluğa ereceklerini, daha yukarı bir sınıfta doğacaklarını düşünürler. Karma ve reenkarnasyon inancı birlikte işleyerek insanları kötülük yapmaktan alıkoyar ve iyi bir insan olmaya yönlendirir.
Öğretiler
Hinduizm’de de diğer tüm dinlerde olduğu gibi bazı öğretiler vardır. İyi bir insan olmak, doğru, dürüst, saygılı, kibirsiz, güvenilir olmak bunlardan birkaçıdır. İnsan içindeki dünyevi zevklere bağımlı olan benlikten kurtulmak için çalışmalıdır. Dünyevi zevklerin peşinden koşmak yerine, kendini keşfetmeli, saf ruhunu bulmalı ve özgürleşmek için uğraşmalıdır. Varlığı, dünyayı ve doğayı hissetmeli, onla bir olmalıdır. Bunun için de evrensel ruha ulaşmalıdır. Evrensel ruha ulaşılınca varoluş dairesi tamamlanmış ve nihai amaç yerine getirilmiş olur. Hinduizm’e göre insanın Brahman’a evrensel ruha ulaşırken ki yolculuğu önemli olandır. Bu yolculukta insan kendini tanır ve öğrenir. Her adımında evrenselliğe biraz daha yaklaşmış olur.
Bu yazıyı doğu felsefesinden bahsedilen Hermann Hesse’nin Siddhartha isimli kitabından bir alıntı ile bitirmek istiyorum:
“Ben tümüyle saf dışı bırakılıp öldürüldü mü, gönüldeki tüm tutku ve dürtülerin sesi kısıldı mı, işte o zaman gözlerini açacaktı en son şey, varlıktaki artık Ben olmayan öz, o büyük giz.”
Kaynaklar
Ben Seden Çelenk. Kadıköy Anadolu Lisesi'nde okuyorum.Okumaya ve yazmaya ilgim var. Burada da öykü ve deneme tarzı yazılar yazmak istiyorum. Gelecekte bilgisayar mühendisi olmak istiyorum.