Deprem
- Enes Kerim Şafak
- gönderildi EğitimYaşam
- 11
Merhabalar. Sizlere bu yazımda depremin ne olduğunu, türlerinin kaça ayrıldığını, şiddet ve magnitüd kavramlarını, İstanbul’u bekleyen depremin tarihsel sürecini ve depremden en az zararla çıkmanız için neleri yapmanız gerektiğini anlatacağım.
Deprem nedir? Nasıl oluşur?
Deprem, yer kabuğu içindeki kırılmalar sonucunda ortaya çıkan titreşimlerin dalgalar halinde yayılarak yeryüzünü sarsmasına denir. Üç tür depremden söz edebiliriz. Bunlardan birincisi tektonik depremlerdir. Dünyamızda bir çok “levha” vardır. Litosferin altındaki konveksiyonel akımların etkisiyle levhaların birbirine doğru gelmesi, birbirinden uzaklaşması ya da birbirine paralel hareket etmesiyle bu levha sınırlarında depremler oluşur. İşte bunlara “tektonik” depremler denir. İkinci deprem türümüz “volkanik” depremler, ülkemizde hiç bulunmuyor. Bu deprem türü ise yanardağın patlaması sırasında oluşurlar. Üçüncü deprem türü ise “çöküntü” depremler. Çöküntü depremler ise yer altındaki boşlukların (mağaralar, madenler) tavanlarının çökmesiyle oluşur.
Şiddet ve Magnitüd arasındaki fark nedir?
Depremin şiddetini yeryüzündeki yaptığı hasar ve etkilerden yola çıkarak ölçeklendiririz. Magnitüd ise depremin enerjisinin ölçüsüdür. Yani aslında haberlerde duyduğumuz “Depremin şiddeti 6.3’tü” şeklindeki ifadeler depremin şiddetinden değil, magnitüdünden bahseder. Günümüzde de kullanılan “Medvedev-Sponheur-Karnik (MSK)” şiddet cetveline göre bir deprem 12 şiddet aralığında incelenir: Duyulmayan, Çok hafif, Hafif, Orta şiddetli, Şiddetli, Çok şiddetli, Hasar yapıcı, Yıkıcı, Çok yıkıcı, Ağır yıkıcı, Çok ağır yıkıcı ve Yok edici. Bunların çevre üzerindeki etkilerini şu site üzerinden okuyabilirsiniz.
Kuzey Anadolu Fay Hattı
Herkes büyük İstanbul Depremi için tedirgin. Çoğu uzman bu depremin bir gün kapımızı çalacağını söylüyor. Peki bunu genel olarak neye dayanarak söylüyorlar?
Soldaki resme iyi bakın. Bu resim bizlere Kuzey Anadolu Fay Hattı’nda meydana gelen “büyük” depremleri gösteriyor. Fark edeceğiniz üzere büyük depremler Erzincan’dan başlayıp yıllar içerisinde fay hattı üzerinden batıya doğru gide gide en son 1999’da İzmit’te patlak vermiş. Her bir depremden sonra enerji fay hattı üzerinden batıya doğru aktı. İzmit’in batısında hangi şehir olduğunu görüyorsunuz: İstanbul. Sadece bu haritaya bakarak bile mantıken bu fay hattındaki bir sonraki büyük depremin İstanbul’da olacağının çok aşikâr olduğunu görebiliyoruz. Yani beklenilen büyük deprem her an kapımızda. Bizim bu büyük depreme karşı hazırlıklı olmamız lazım.
Peki nasıl?
İlk olarak herkesin bildiği gibi binalarımızın sağlam olması gerekiyor. Eğer bina güzel bir zemin üzerinde sağlam yapılmışsa üzerinden çok güçlü depremler geçse dahi yıkılmayabilir. Bu video 2011 yılında çekilmiş. Videoda Japonya’da 9 magnitüd büyüklüğünde bir depremde gökdelenlerin nasıl beşik gibi sallandığını görüyoruz. Yani güzel bir mühendislikle yıkıcı depremlerin etkisini azaltabiliriz. Tabii bu saydıklarım yetkili kişilerin sorumlulukları. Yetkili kişiler hariç bizim de bilinçlenmemiz lazım ve bilmemiz gereken önlemler var.
Deprem öncesinde, anında ve sonrasında hayat kurtaracak bilgiler
Deprem öncesi hazırlık olarak kolay ulaşabileceğiniz bir yere deprem çantası hazırlayıp koyabilirsiniz. Ailenizle bir kaçış rotası ve buluşma noktası ayarlayabilirsiniz. Evin farklı yerlerine düdükler koyarak olası bir enkaz altında kalma durumunda dışarıdaki insanlara sesinizi daha kolay duyurabilirsiniz. Yani deprem öncesi genel olarak bu tür konularda ailenizi ve kendinizi bilinçlendirmeniz güzel olacaktır.
Deprem başladı, şimdi ne yapmanız lazım? Hayatı boyunca arama-kurtarma ekiplerinde çalışıp nice hayatlar kurtarmış olan Doug Copp, deprem anında “hayat üçgeni” kavramının ne kadar önemli olduğunu şu önerilerinde belirtmiş:
Doug Copp’tan öneriler
- Binalar çökerken basitçe “çömelen ve korunan” kişiler istisnasız her defasında ezilerek ölüyorlar. Masa, araba gibi nesnelerin altına giren kişiler her zaman ezilirler.
- Kediler, köpekler ve bebeklerin hepsi doğal bir şekilde dizlerini ana rahmindeki gibi karınlarına doğru çekerek kıvrılırlar. Deprem anında siz de bu şekilde kıvrılmalısınız. Bu doğal bir güvenlik ve hayatta kalma içgüdüsüdür. Daha küçük bir boşlukta hayatta kalabilirsiniz. Hafifçe ezilecek ama yanında boşluk yaratacak bir kanepe, geniş bir büyük eşyanın yanında durun.
- Ahşap evler deprem anında en güvenli yapılardır. Sebebi basittir; ahşap esnektir ve depremin zorlamasıyla hareket eder. Eğer ahşap bina çökerse geniş yaşam boşlukları oluşur. Ayrıca, ahşap binalar daha az yoğunlukta yıkılış ağırlığına sahiptir. Tuğla binalar ayrı tuğla parçalarına ayrılacaklardır. Tuğlalar bir çok yaralanmalara sebep olacaktır, ama (beton) bloklardan daha az ezilmiş vücutlar yaratırlar.
- Eğer gece yataktayken deprem olursa, basitçe yuvarlanarak yataktan düşün. Yatağın çevresinde güvenli bir boşluk oluşacaktır. Oteller müşterilerine deprem anında yatakların yanında yere uzanmalarını salık veren bir uyarı notunu odalarda her kapının arkasına asarlarsa depremlerde çok büyük hayatta kalma oranlarını sağlayabilirler.
- Televizyon izlerken deprem olursa ve kolayca kapıdan veya pencereden dışarı kaçmak mümkün değilse, kanepe veya büyük bir koltuğun/sandalyenin yanında cenin pozisyonunda kıvrılarak yere uzanın.
- Bina çökerken kapı kirişlerinin altına geçen herkes ölür. Nasıl mı? Eğer kapı kirişlerinin altına geçerseniz ve kapı kirişi öne veya arkaya doğru düşerse inen tavanın altında ezilirsiniz. Eğer kapı kirişi yana doğru yıkılırsa ikiye bölünürsünüz. Her iki durumda da ölürsünüz!
- Hiçbir zaman merdivenlere gitmeyin/yönelmeyin. Merdivenler (ana binadan) farklı bir frekans aralığına sahiptir; ana binadan bağımsız/ayrı olarak sarsılırlar. Merdivenler ve binanın geri kalanı devamlı olarak birbirlerine çarparlar, ta ki merdivenlerin yıkılışı gerçekleşene kadar. Merdivenlere ulaşan insanlar basamaklar yüzünden yaralanırlar. Korkunç şekilde sakatlanırlar. Bina yıkılmasa dahi, merdivenlerden uzak durun. Merdivenler binanın hasar görmesi en muhtemel kısmıdır. Depremde yıkılmamış olsa dahi, merdivenler bağırarak kaçmaya çalışan insanların aşırı yüklenmesi ile çökebilir. Merdivenler binanın geri kalan kısmı zarar görmemiş olsa dahi her zaman güvenlik açısından kontrolden geçirilmelidir.
- Binanın dış duvarlarına yakın yerlerde durun, mümkünse dışarı çıkın. Binanın iç kısımlarındansa dış kısımlarına yakın yerlerde olmak çok daha iyidir. Binanın dış çevresinden ne kadar içeride olursanız, çıkış yolunuzun kapanma ihtimali o kadar artacaktır.
- Aynen Nimitz yolundaki katlar arasındaki (yıkılan) blokların meydana getirdiği gibi, deprem anında üst yolun yıkılmasıyla ezilen araçların içinde bulunan insanlar ezilirler. San Francisco depreminin kurbanlarının hepsi araçlarının içindeydiler. Hepsi öldü. Araçlarının dışına çıkıp, aracın yanına uzanıp veya oturarak kolaylıkla hayatta kalabilirlerdi. Ezilen bütün araçların yanında, kolonların direkt olarak üzerine düştüğü araçlar hariç, 3 feet yükseklikte boşluklar oluşmuştu.
- Enkaz halindeki gazete ofislerini ve çok miktarda kağıdın olduğu ofisleri dolaşırken kağıdın sıkışmadığını/ezilmediğini keşfettim. Kağıt yığınlarının/kümelerinin etrafında geniş boşluklar bulunur/oluşur.
Deprem sonrasında ise binanız çökmese de hasar almış olabilir, bu yüzden binanızı terk etmeniz lazım. Eğer (Allah korusun) enkaz altında kaldıysanız sakin olmanız gerek, enerjiniz size lazım olacak. Dışarıdan ses gelmediği müddetçe sessiz kalmak en iyisi. Böylelikle dışarıdan gelen sesleri de daha rahat duyabilirsiniz. Dışarıdan ses geldiğinde ise varsa düdük yoksa ses çıkaracak bir alet yahut kendi sesinizle yardım isteyebilirsiniz.
Bütün bunlar elbette ki korkunç. Ancak bizler gerekli bilinçlenmeyi sağlar, önlemlerimizi alırsak; depremden en az kayıpla çıkabiliriz. Bu yüzden herkes ilk başta kendisini bilinçlendirip ardından çevresine de bu konuda yardımcı olmalıdır. Hep beraber el ele verirsek beklenilen bu depremi sağ salim atlatabiliriz.
Sağlıcakla kalın.
Daha fazla bilgi için bu siteleri de göz atıp okuyun:
http://infografik.com.tr/yasam/kuzey-anadolu-fay-hattinda-meydana-gelen-depremler/
http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/Personel/comoglu/depremnedir/
https://bursa.afad.gov.tr/tr/10601/Deprem-ve-Depremden-Korunma-Yollari
http://www.koeri.boun.edu.tr/bilgi/buyukluk.htm
http://www.evrimagaci.org/makale/485
https://seyler.eksisozluk.com/beklenen-buyuk-istanbul-depremiyle-ilgili-her-sey
http://www.yenidunyaicinipuclari.com/2011/12/hayat-ucgeni-metodu-ile-depremden.html
Paylaş
Yazar hakkında
Yaklaşık 2 senedir Defter Arkası'nda yazılar yazıyorum. Genellikle deneme ve öykü yazarım; fakat ara sıra bilimsel yazılar da yazıyorum. Bir süredir sosyal bilimler üzerine yoğunlaştığımdan dolayı, yazılarım da bu doğrultuda olmaya başladı. Eğitimime Haydarpaşa Lisesi'nde devam ediyorum.
Çok uzun bilgilendirici yazı olmuş.Bilgilendirdiğin için saol ?