Bu yazımda sizlere mükemmel bilim insanlarımızdan biri olan Takiyüddin’i anlatacağım.
Takiyüddin bin Maruf-i (تقي الدين محمد بن معروف الشامي السعدي ), XVI. yuzyılda yaşamış bilim dünyasına katkısı dokunan isimlerin başında gelen matematikçi, gök bilimci ve mühendistir. 1521’de Şam’da doğan Takiyüddin Osmanlı Devleti’nde kadılık gibi hukuki alanlarda da çalışma yapmıştır. 1571’de ölen Mustafa Çelebi’den sonra tahta geçen II.Selim tarafından saray müneccimbaşlığına (astronomi) atandı ve bundan yaklaşık 3 yıl sonra Galata Kulesi’nde gözlem çalışmalarına başladı. Burada bir çok başarıya imza atan Takiyüddin böylece Hoca Saadettin ve Sokollu Mehmet Paşa’nın desteğini arkasına aldı. Böylece 1577 yılında Tophane’de (bugünkü Beyoğlu) Osmanlı’da ilk rasathaneyi kuran kişi olarak adını tarihe yazdırdı.
Takiyüddin Rasathanesi sadece gözlemevinden ibaret değildi. Takiyüddin klasik gözlem araçlarının yanında ülkede bilimi güçlendirmek adına zengin bir kütüphane de kurmak istedi ve bunun üzerine kitaplar topladı.
Rasathane o kadar gelişmişti ki aynı yıllarda Danimarka’nın Hven adasında bulunan Uraienborg Rasathanesiyle kıyaslanabilecek durumdaydı. İki astronotun kullandıkları aletlerin birbirine yakın olmasının dışında Takiyüddin rasathanede kendi icat ettiği buluşlarla bir adım öndeydi Uraienborg Rasathanesine nazaran. Ancak rasathanenin varoluşu uzun sürmedi. Bilim karşıtı topluluklar tarafından çıkan veba salgını söylentileriyle III.Murat fermanıyla rasathane topa tutularak yok edilmiştir.
Astronomi dışında da çalışmalar yapan Takiyüddin trigonometri alanında epey yol almıştı. Sinüs(karşı/hipotenüs), kosinüs(komşu/hipotenüs), tanjant(karşı/komşu) ve kotanjantı(komşu/karşı) ispatlarıyla kanıtlamış ve cetvellerini hazırlamıştır. Aynı zamanda Takiyüddin, yerin ekliptik ekseni ile Ekvator arasındaki açıyı bularak bu değeri o güne kadar gerçeğe en yakın hesaplayan kişi olmuştur. Bir önemli çalışması olan diğer konu ise Güneş parametlerini hesaplamaktı. Takiyüddin Uç gözlem noktası yöntemi ile hesaplayan Tycho Brahe ve Kopernik ile bu yöntemi dünyada kuıllanan üçünçü kişi olmuştur. Ancak yine de Takiyüddin’in yaptığı hesaplar o döneme göre en doğru hesaplar olarak tarihe geçmiştir.
Sonuç olarak şunu söylebiliriz ki, tarihe baktığımız zaman, Takiyüddin bin Maruf-i Osmanlı Devleti’nin önde gelen bilim insanlarından birisiydi.
1.Unat, Yavuz, “Tâkiyyüddîn ve İstanbul Gözlemevi (Rasathanesi)”, Türkler, Cilt 11, Yeni Türkiye Yayınları, Editörler: Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara 2002, s. 277–288
2.Unat, Yavuz, “Türk Teknoloji Tarihinden İki Örnek: Cezerî ve Takiyüddîn”, 1. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi Bildirileri (15-17 Kasım 2001), Türk Teknoloji Tarihi, Yayına Hazırlayanlar: Emre Dölen, Mustafa Kaçar, İstanbul 2003, s. 75-94
3.Tuna Matbaacılık 10.Sınıf Tarih Ders Kitabı
Eğitimime Bahçelievler Anadolu Lisesi'nde devam etmekteyim. İlgili olduğum alanlar bilgisayar(yazılım,robotik), fizik ve matematik. Yazılarım da bundan dolayı genelde bilimsel oluyor. Ayrıca buraya tıklayarak kişisel web siteme gidebilirsiniz.